Allt rafmagn í jörð

Hver á sér fegra föðurland?

En það er hægt að skemma fegurðina það með raflínum. Allt rafmagn í jörð. 

Háspennulínur og möstur hafa í eðli sínu mikil sjónræn áhrif á nágrenni sitt og breyta þar með upplifun fólks á viðkomandi svæði. Þar með breytist ásýnd landslagsins og sýn áhorfandans er jafnvel skert.

Rafmagnslínur fara vonandi niður í jörðina eftir þetta fárviðri. Vonandi lærir Landsnet af þessu en vond veður eins og þetta eiga eftir að koma oftar vegna hamfarahlýnunar.

Tryggvi Þór Haraldsson, forstjóri RARIK hittir naglann á höfuðið: „Þrátt fyrir að við höfum kannski fengið meiri bilanir hér á árum áður en síðan þá hafa orðið svo miklar breytingar, það er búið að setja stóran hluta dreifikerfisins í jörðu. Við erum komin með 65% að kerfinu hjá okkur í jörð. Ég get ekki hugsað þá hugsun til enda hvernig það hefði verið ef við hefðum ekki verið búin að því í þessu veðri.“

Ég tek undir með Agnari Þór Magnússyni bónda á Garðshorni í Hörgárdal á vef RUV: „Þessi orð sem eru að falla hjá ráðamönnum, að við landeigendur megum ekki standa í vegi fyrir línulagningu, við höfum allavega ekki á þessu svæði staðið í vegi fyrir því, við bara töluðum um það strax að það færi hér í gegn ef við fengjum jarðstrengi, segir Agnar Þór.

Hér er ósnortið land, myndir teknar úr gönguferðum á hálendi Íslands. Þess raflína slapp í hamaganginum en mikið væri upplifunin fallegri væri jarðstengur sem flytti orku á milli staða.

Hér er mynd af Skjaldbreið og tignarlegu Hlöðufelli, tekin af Síldarmannagötu í september 2011.

Rafmagnslína birtist eins og steinrunnið tröll á heiðinni, Sultartangalína kallast hún og sér bræðslunni á Grundartanga fyrir orku.

Hér er upphaf gönguferðar á Klakk (999 m) umvafinn Langjökli.

Þórólfsfell (756 m) og Hlöðufell bakvið til hægri. Tröllsleg Sultartungnalína sem liggur fyrir norðan fellið niður í Hvalfjörð. Staur #163

Að lokum hvet ég Landsnet til að verja spennivirki betur. Verkfræðingar þessa lands hljóta að geta fundið góða lausn. Nóg er víst til af peningum.

„Allur okkar mannskapur á fullu“

Loftmengun - orðaskortur í byrjun bílaaldar

Fyrsti bíllinn kom til Hafnar árið 1927 en Hornfirðingar voru ekki sammála um ágæti þessa fyrsta faratækis „[...] og bóndi nokkur vildi láta banna notkun þess því að það „eyðilegði alla hesta og svo færi það svo illa með vegi.““ 95

En ef skaftfellski bóndinn sem vitnað er í hér að ofan hefði einnig minnst á mengunina sem kemur frá bifreiðunum þá hefði hans verið getið í annálum og öðlast mikla frægð fyrir víðsýni og gáfur. Orðið annar Skaftfellskur ofviti. En orðið var ekki til. Eða er eftir honum rétt haft?

Andri Snær Magnason sem nýlega gaf út meistaraverkið Um tímann og vatnið hefur fjallað um orðanotkun og hugtök.

„Súrnun sjávar er stærsta breyting á efnafræði jarðar í 50 milljón ár ásamt því sem er gerast í andrúmsloftinu. Það hlýtur að koma mér við. En hvernig á ég að segja frá þessu í bók? Orðið „súrnun“ er ekki þrungið merkingu eins og kjarnorkusprengja. Ég þarf að gera lesandanum ljóst að orðið sé risavaxið en hafi allt of litla merkingu. Það er meðal þess sem ég reyni í þessari bók.“   Fréttablaðið 4. október 2019

Sama henti skaftfellska bóndann í byrjun bílaaldar, það var ekki til orð yfir mengandi útblásturinn frá bílnum. Orðaforðinn kemur á eftir tækninni. Hefði bóndinn nefnt orð sem tengdist útblæstrinum hefði þessi neikvæða setning um hann ekki verið jafn neyðarleg. Ef hann hefði notað orð eins og loftmengun, olíumengun, útblástur eða sótagnir þá hefðu þau orðið nýyrði og merki um mikla visku.

Vefurinn timarit.is er merkilegur vefur og leitaði ég eftir fimm mengandi orðum sem getið er ofar.

Orðið loftmengun kemur fyrst fyrir í byrjun árs 1948 í Morgunblaðinu. Um 20 árum eftir að fyrsti bíllinn kemur til Hornafjarðar: „Ekki var þó gert ráð fyrir að hjer yrði um svo mikla loftmengun að ræða, að hætta stafaði af.“  Segir í fréttinni.

Árið 1934 er fyrst minnst á útblástur gufu en áður notaði í merkingunni stækkun, eða úrás. Fyrsti útblástur mótorvélar í Siglfirðingi 25. janúar 1942.

Olíumengun kemur fyrst fyrir 1955,

Sótagnir koma fyrst fyrir í krossgátu 1953 en í  tímaritinu Veðrið 1956  „Auk þess hrífa droparnir með sé í fallinu sótagnir þær, sem kunna að vera svífandi i loftinu fyrir neðan skýin“

Orðið mengun er þó fyrir bílaöld á Íslandi en notað um skemmd. „mengun af ormarúg,“ Norðanfari, 20. desember 1879.

En skyldi skaftfellski bóndinn skilja orðið hamfarahlýnun og áttað sig á orsökum hennar ef samband næðist við hann í gegnum miðil í dag?

 

Heimildir
95 Arnþór Gunnarsson. 1997:285 Saga Hafnar I
Fréttablaðið 4. október 2019
Timarit.is

Ármannsfell (766 m)

og kjarrið græna inn í Bolabás
og Ármannsfellið fagurblátt
og fannir Skjaldbreiðar
og hraunið fyrir sunnan Eyktarás.
         (Einu sinni ágústkvöldi eftir Jónas Árnason)

Það var stórbrotið veður og haustlitir skörtuðu sínu fegursta þegar gengið var á Ármannsfell sem er norðan við Þingvallaþjóðgarðinn og setur mikinn svið á allt umhverfið. Fellið hefur setið fyrir á ófáum málverkum og ljósmyndum í gegnum tíðina. Það er mjög gaman að ganga á það og virða fyrir sér Þingvallasvæðið frá skemmtilegu sjónarhorni.

Ármannsfell, 766 m mosavaxið móbergsfjall. Sunnan undir því er Bolabás, þar voru kappreiðar haldnar áður fyrr í Skógarhólum en nú er þar góð aðstaða fyrir hesta og hestamenn.

Gangan hófst vestan við Sleðaás, sunnan undir fjallinu. Byrjuðum að ganga í kjarri þangað til komið var upp á Sleðaás. Þaðan er greið leið eftir hrygg  á fjallið þar sem fyrst er komið uppá  mosavaxna suðurbrúnina. Síðan tekur við alllöng ganga norður á hæsta hnjúkinn. Dalir eru austan megin og þegar komið er vel upp á brúnina sjást tveir kollar. Hæsti hnúkurinn með vörðu er á milli þeirra.

Ármannsfell dregur nafn sitt af hálftröllinu Ármanni. Hann hafði víst haft þann starfa að standa fyrir kappglímum milli trölla og hálftrölla á Hoffmannaflöt undir Meyjarsæti, sem er austan við fjallið, en mun hafa gengið í fjallið að leiðarlokum.

Ármannsfell bauð upp á rándýrt útsýni, milljarða krónu viðri. Hefjum augnveisluna á jökullausu Oki með Fanntófell í forgrunn. Síðan tekur Þórisjökull við og Kaldidalur á milli. Í brekkunni fram unda Þórisjökli eru Hrúðurkarlar og síðan Litla- og Stóra-Björnsfell. Það bjarmaði fyrir Langjökli. Horfun okkur nær: Langafell, snjólaus Skjaldbreiður sem ber af öðrum fjöllum, síðan Hlöðufell, Bláfell fjær, fönguleg Skriða, Lágafell liggur næst Ármannsfelli, Tindaskagi, Klukkutindar, Kálfstindar, Hrafnabjörg, Miðdalsfjall og Fagradalsfjall. Arnarfell, Miðfell við Þingvallavatn. Horfum fjær: Sjáum topp Heklu, Eyjafjallajökull, Vestmanneyjar, Búrfell, Ingólfsfjall, Hellisheiði, Skálafell, Hengill, Lambafell, Sauðdalahnúkar, Blákollur, Vífilsfell og Bláfjöll.  Síðan tökum við Reykjanesfjöllin: Trölladyngja, Keilir og Fagradalsfjall sjást greinilega.  Komum okkur aftur á Þingvallavatn og horfum í suður og sjáum Grafningsfjöll og síðan Hrómundartind. Þá sér yfir Mosfellsheiði, Grímmannsfell, Úlfarsfell og Esjuna með Móskarðsnúka, Skálafell, Búrfell, Kjölur og tignarlegar Botnsslúlur með Gagnheiði á milli og Kvígindisfell og Þverfell fjær. Akrafjall með Geirmundartind og Skarðsheiði lengra í vestri.

Við söknuðum að sjá ekki Hvalfell en það er á bakvið Botnssúlur og Baulu í Borgarfirði.

Einfaldast og öruggast er að fara sömu leið til baka en við ákváðum að fara beint niður, styttri leið en brattari og giljum og uppþornuðum árfarvegi fylgt. Mögulega tekið lengri tíma eftir allt saman. En vara þarf sig á að laus möl getur legið yfir móbergshellunni.

Aðrar leiðir eru að beygja við eyðibýlið Svartagil og ganga upp samnefnt gil.

Hin er að keyra aðeins lengra áfram eftir veg 52 Uxahryggir og hefja gönguna austan við Sleðaás í Krika.

Varða á toppi Ármannsfells í 766 m hæð. Dýrt útsýni og ægifegurð. Skjaldbreiður og Hlöðufell í beinni línu. 

Dagsetning: 28. september 2019
Hæð í göngubyrjun: 143 metrar, Bolabás (N: 64.17.705 – W:21.03.580)
Ármannsfell - varða: 766 m (N: 64.19.600 – W: 21.01.956)
Hækkun göngufólks: 623 metrar
Uppgöngutími: 180 mínútur (10:00 – 13:00)
Heildargöngutími: 330 mínútur (10:00 – 15:30)
Erfiðleikastig: 2 skór
Vegalengd: 10 km
Veður Þingvellir kl. 12.00: Léttskýjað, SV 2 m/s, 10,6 °C, raki 63%
Þátttakendur: Villiendurnar, 3 göngumenn.
GSM samband: Já, 3G
Gestabók: Já, Fella- og fjallgönguverkefnið Sveitin mín
Gönguleiðalýsing: Greiðfær en nokkuð um mosa og lausagrjót, og grýtt uppi á fellinu. Létt og gefandi fjallganga. Fellið er við alfaraleið en gengið allt of sjaldan.

Facebook-status: Guðdómlegt gönguveður í dag og fjöllin skörtuðu sínu fegursta hvert sem litið var. Alveg frá jökullausu Oki til Mariannelund!

Heimildir
Íslensk fjöll – gönguleiðir á 151 tind: Ari Trausti Guðmundsson, Pétur Þorleifsson
Ferðafélag Árnesinga: Ármannsfell 26. júní 2010 og Ármannsfell 9. september 2017

 

Siglufjarðarskarð (630 m)

Það eru tveir möguleikar á að hefja göngu um Siglufjarðarskarð úr Fljótum. Sá fyrri er að hefja göngu eftir vegaslóðanum sem gerður var 1946 og er vel fær. Hinn er að hefja gönguna vestan frá Heljartröð skammt norðan Hrauna í Fljótum.

Gönguhópurinn lagði í ferðina frá Heljartröð í glæsilegu veðri, heiðskýrt og fallegu veðri. Gönguslóðin er augljós allan tímann upp grasi grónar brekkur í suðurhlíð Hraundals og aflíðandi brekkur vestan í Breiðafjalli. Þegar Skarðið nálgast þá er komið inn á Skarðsveginn sem er jeppafær.

Illviðrishnjúkur (895 m) er tignarlegur skammt norðan Skarðsins og þrjú rafmagnsmöstur minna á sköpunarkraft mannsins sem getur bæði gefið líf eða drepið.

Fagurt útsýni er úr skarðinu til beggja átta, Siglufjarðar og Skagafjarðar. Upplýsingaskilti með gestabók er í Skarðinu en ljóst er að fjallvegurinn er ekki á fjárlögum hjá Vegagerðinni því mikið hrun hefur komið úr hömrunum. Nokkrum dögum fyrir gönguna voru jarðskjálftar fyrir norðan Siglufjörð upp á 4,6 og mögulega hafa þeir bætt á hrunið.

Ekki urðum við vör við óværu nokkra en hennar er getið á upplýsingaskiltinu en vondir andar sem voru í skarðinu var stefnt í Afglapaskarð 1735 af Þorleifi prest. Eru þeir væntanlega þar enn.

Siglufjörður blasti fagur við þegar gengið var um Skarðið. Skarðsvegurinn hlykkjaðist niður fjörðinn og framkvæmdir voru við skíðasvæðið í Skarðsdal. Endað var  við skógrækt Siglfirðinga, nyrsta skóg á Íslandi. Gróskumikill og fallegur skógur sem bindur kolefni og einnig mikið notaður til útivistar. 

Upphaflega var fjallseggin í skarðinu svo mjó að þar mátti sitja klofvega með annan fótinn í Skagafjarðarsýslu en hinn í Eyjafjarðarsýslu. Í þessa egg hafði þó til forna verið höggvið skarð, nægilega breitt til að unnt væri að koma klyfjahesti þar í gegn. Skarðið var svo sprengt niður um fjórtán metra árið 1940 og í framhaldi af því var lagður akfær vegur um skarðið árið 1946. Fram að því höfðu allir meiriháttar flutningar á fólki og varningi farið um sjóveg til og frá Siglufirði. Mikil samgöngubót var að Skarðsveginum þótt fær væri aðeins fáa mánuði á ári. Óhöpp eða slys á hinum nýja vegi eru ekki í frásögur færandi. Strákagöng voru opnuð 1967 og þá fór sjarminn af Siglufjarðarskarði.

Hlaupið í Skarðið er en þá hefst það á sama stað og við hófum okkar göngu en einnig er haldin skíðaganga sem hefst á sama stað.

Göngukona í Siglufjarðarskarði. Ófært fyrir jeppa en torfæruhjól fara þarna léttilega í gegn.

Dagsetning: 28. júlí 2019
Hæð í göngubyrjun: 81 metrar Heljartröð í Fljótum (N: 66.05.879 – W:19.04.001)
Siglufjarðarskarð: 631 m (N: 66.00.381– W: 18.10.842)

Skógrækt Siglfirðinga:  71 m (N: 66.07.717 – W:18.56.542)
Hækkun göngufólks: 550 metrar
Uppgöngutími: 160 mínútur (11:00 – 13:40)
Heildargöngutími: 240 mínútur (11:00 – 15:00)
Erfiðleikastig: 2 skór
Vegalengd: 11 km
Veður Siglufjörður kl. 12.00: Léttskýjað, NA 3 m/s, 10,6 °C, raki 89%
Þátttakendur: Villiendurnar, 11 göngumenn.
GSM samband: Já
Gestabók: Já
Gönguleiðalýsing: Auðrötuð leið eftir þéttri tröð. Komið inn á fjallveg í efri hæðum.

Facebook-status: Enn einn dásamlegur dagur ðŸ˜

Heimildir:
Fjallabyggð.is - Siglufjarðarskarð
Jónas Kristjánsson - Siglufjarðarskarð
Siglufjarðarskarð - Jónas Kristjánsson 
Stefán Gíslason - Fjallvegahlaup
Wikipedia - Siglufjarðarskarð

 

Kaldbakur í Eyjafirði (1.173 m)

„ramlegt fjall með reknar herðar reisir gafl við hánorðrið," -MJ

Kaldbakur gnæfir yfir landslaginu austan Eyjafjarðar, norður af Grenivík og er hluti af fjallakeðju sem einu nafni nefnist Látrafjöll. Fjallið er 1.173 m hátt og gengur nálega í sjó fram og speglaðist í sænum, hrikalegt og tilkomumikið.  Á tindi Kaldbaks er varða sem hlaðin var af landmælingamönnum danska herforingjaráðsins árið 1914.

Hefðbundin leið á Kaldbak hefst við Grenjárbrúnna við Árbakka skammt norðan Grenivíkur. Við fórum aðra leið. Keyrt var á jeppum upp fjallveg sem liggur í Grenivíkurfjalli en þar er aðstaða sem Kaldbaksferðir hafa gert fyrir vélsleðaferðir. Við keyrðum upp að þriðja palli og stoppuðum í 356 metra hæð.

Þegar lagt var af stað var þoka en spáin lofaði góðu fyrir daginn og vonuðumst við að sólin næði að eyða skýjunum. 

Strax var farið niður í gil sem Grenjá hefur grafið og þegar komið var upp úr gilinu minnkaði þokan og skömmu síðar gengum við upp úr henni. Eyjafjörðurinn var þakinn skýjum og glæsilegur að sjá en vel sást í efstu fjallstinda fjarðarins. Þjóðskáldið Matthías Jochumsson orðaði þetta snilldarlega: undan sólu silfurþoka svífur létt um Eyjafjörð.

Gengið var eftir mel alla leið upp snjólausa suðuröxlina á topp en snjóskafl liggur í jökulskál vestan megin axlarinnar og mættum við honum í 650 metra hæð en snjór og er ís í skálinni allt árið um kring. 

Eftir tveggja tíma göngu var tekið matarstopp í tæplega 900 metra hæð og horft yfir bómullarlagðan Eyjafjörðinn. Þar sáum við fjórar rjúpur og sauðfé. En ýmislegt sást t.d. lambagras, grasvíðir, dýragras og músaeyra. Einnig sáum við lóur og mikið var um köngulær.

Eftir rúmlega þriggja tíma göngu var toppnum náð en hann er á grýttri sléttu og er varðan glæsilega. Það var mikil stemming við vörðuna og rifjaðist upp vísa sem Látra-Björg kvað um svikul og tvíráð veðrateikn á tindi Kaldbaks: 

   Vestanblika
   kúfnum kalda
   Kaldbak hleður;
   sunnan kvika,
   utanalda,
   austan veður.

Kaldbakur er mikið útsýnisfjall og sér langt inn á hálendið en fjöllin á Gjögraskaga vöktu mesta athygli, keilulaga og snævi þakin. Í gamalli ferðalýsingu Sig. Júl. Jóhannessonar segir um útsýni af Kaldbak: „þaðan sést yfir allan Skjálfanda, og afar langt á sæ út; Herðubreið, sem er suður undir Vatnajökli, öll Mývatnsfjöll, Eyjafjörður allur, Fnjóskadalur, Bárðardalur, Hörgárdalur og Svarfaðardalur o.s.frv. þaðan sést austur á Sléttu og vestur undir Horn.“ 

Ekki sáum við alla dýrðina og söknuðum helst Herðubreiðar en skýjabólstrar voru yfir hálendinu.

Kaldbakur hefur verið skáldum og rithöfundum hugleikinn og líkt honum við hvítabjörn og ort um fegurð og kraft fjallsins.

Árið 2002 var alþjóðlegt ár fjalla. Þá var Herðubreið kosin þjóðarfjall Íslendinga og Kaldbakur sigraði í keppninni um fjall Eyjafjarðar eftir harða samkeppni við Kerlingu og Súlur. Á landinu eru sex fjöll sem bera nafnið Kaldbakur.

Gönguhópurinn við glæsilegu landmælingavörðuna frá 1914. Útburðarskálarhnjúkur handan og hafa sést þar svipir manna.

Dagsetning: 27. júlí 2019
Hæð í göngubyrjun: 356 metrar Grenivíkurfjall 3. pallur (N: 65.58.092 – W: 18.10.289)
Kaldbakur - varða: 1.173 m (N: 66.00.381– W: 18.10.842)
Hækkun göngufólks: 817 metrar
Uppgöngutími: 195 mínútur (09:15 – 12:30)
Heildargöngutími: 330 mínútur (09:15 – 14:45)
Erfiðleikastig: 2 skór
Vegalengd: 10 km
Veður Akureyri kl. 12.00: Skýjað, SA 1 m/s, 13,2 °C
Þátttakendur: Villiendurnar, 11 göngumenn.
GSM samband: Já
Gestabók: Já
Gönguleiðalýsing: Stikuð leið eftir hrygg sem er gróin neðarlega en breytist í mel er ofar dregur.

Facebook-status: Kaldbakur minnir mig frekar á mammút eða loðfíl heldur en hvítabjörn eftir þessa fræknu gönguferð.

Heimildir:
Fjöllin í Grýtubakkahreppi – Hermann Gunnar Jónsson, 2016
Huldulandið – Vigfús Björnsson, 1997
Kaldbaksferdir.com - Kaldbakur
Sig. Júl. Jóhannesson. (Ferðapistlar VIII. Dagskrá 26. nóv. 1898.)

Sköflungsvegur

Mosfellsheiði hefur gegnt merkilegu hlutverki í sögu samgangna milli Innnesja og Árnessýslu frá upphafi og lumar á ótal skemmtilegum gönguleiðum. Mosfellsheiði er víðlent heiðarflæmi sem rís hæst 410 metra yfir sjávarmál í Borgarhólum en þeir eru kulnuð eldstöð.

Sköflungsvegur er ein af gönguleiðunum og liggur frá Draugatjörn við Húsmúla norður með hlíðum Hengils og Sköflungs og endar í Vilborgarkeldu, skammt frá Þingvallavegi.

Rúta keyrði göngumenn að Draugatjörn en vegurinn er lokaður skammt frá henni. Gengið var að réttinni, hlaðna garða frá tímum búskapar á Kolviðarhóli og þaðan að rústum sæluhússins og lesnar sögur úr nýprentaðri Árbókinni. Leiðsögumenn voru höfundar Árbókar FÍ, þau Margrét Sveinbjörnsdóttir, Bjarki Bjarnason og Jón Svanþórsson. Miðluðu þau fróðleik til göngufólks af mikilli þekkingu og innlifun.

Síðan var gengið undir Húsmúla en örnefnið kemur af sæluhúsinu sem var þarna. Lítið fell er í suðvestur og heitir Lyklafell. Maður tekur varla eftir því þegar Hellisheiðin er ekin en þegar maður fer öld aftur í tímann  þá skilur maður af hverju nafnið er dregið. Það er lykill í samgöngum yfir Hellisheiði og yfir Mosfellsheiði. Í raun stór varða. Fóelluvötn eru skammt frá fellinu og skiptir vatn öllu máli í hestaferðum.

Í grænum Engidal var tekið kaffi. Skeggi í Henglinum dró að sér mikla athygli en undir honum voru kynjamyndir úr sorfnu móbergi. Má þar nefna dularfullt gil nefnt Kolsgil en vatnið hefur sorfið móbergið í tímanna rás.  Þjófahlaup en sögur voru um útilegumenn undir Henglinum.  Marardalur er stutt frá gönguleiðinni en þangað fóru ungir menn í helgarreisur. Einn af þeim var Matthías Jochumsson, og mögulega hafa þessar ferðir vakið hugmyndir að leikritinu Útilegumennirnir eða Skugga-Sveini árið 1861.

Farið vestan megin við Sköflung en horft yfir glæsilegan Grafning og Þingvallavatn frá Sköflungshálsi en Grafningsvegur liggur þar um. Gönguferðin endaði við Vilborgarkeldu en þar komust hestar og menn í vatn. Það er áhugavert að konur eru kenndar við keldur en karlar við fjöll.

Á leiðinni mættum við hestamönnum, motocross-hjólum, reiðhjólafólki og öðru göngufólki. Farastjórar hafa unnið við undirbúning bókanna í 7 ár og hafa tekið eftir að gróður hefur tekið við sér, bæði vegna minni beitar og hlýrra loftslags. Áður fyrr voru naut á beit og hreindýr á þessum slóðum. Kolviður áformar að kolefnisjafna útblástur með því að planta trjám á heiðinni. En taka verður tillit til náttúruminja.

Þjóðleiðir eru auðlind sem við verðum að varðveita. Besta leiðin er að koma þeim í notkun á ný.

Eftir að hafa gengið Sköflungsveg og skilið vegakerfið eftir frábæra leiðsögn frá Bjarka, Margréti og Jóni þá verður að koma upplýsingum á framfæri á leiðinni. En heiðin var orðin heillandi víðátta. Gera þarf góð upplýsingaspjöld á lykilstöðum og koma fyrir upplýsingum og vegprestum á leiðinni.  Mosfellingar eiga að kunna þetta en fellin sjö eru vel merkt hjá þeim. Einnig hefur Ferðamálahópur Borgarfjarðar gert góða hluti með Víknaslóðir.

Gönguleiðir yfir Mosfellsheiði er góð viðbót fyrir göngufólk við fótskör höfuðborgarsvæðisins. Nú þarf ekki að leita langt yfir skammt en merkilegast er að skilja betur lífsstíl forfeðra okkar.

Á leiðinni var lesið úr árbókinni og komu þá hlutir í samhengi. Áhugavert var að heyra ferðalýsingar en ferðamenn fyrr á tímum áttu leið yfir heiðina. Margir þeirra lýstu heiðinni sem endalausu flæmi af grjóti og þótti hún heldur tilbreytingalaus – en aðrir nutu kyrrðarinnar og þótti víðáttan heillandi.

Jón Svanþórsson farastjóri vann merkilegt verk en hann hnitsetti allar vörður á Mosfellsheiðinni og eru þær um 800 talsins og um 100 fylgja Þingvallaveginum gamla.

Í kjölfar árbókarinnar kemur síðan út göngu- og reiðleiðabókin Mosfellsheiðarleiðir eftir sömu höfunda, þar sem 23 leiðir á heiðinni eru kortlagðar og þeim lýst í máli og myndum.

Nú fara ekki lengur þreyttir baggahestar um Mosfellsheiði, heldur fer þar orka í raflínum austan úr sveitum. Hér er göngufólk að nálgast Vilborgarkeldu og Sköflungur er handan.

Dagsetning: 6. júlí 2019
Hæð í göngubyrjun: 271 metrar við Draugatjörn (N: 64.03.058 – W: 21.24.969)
Engidalur: 253 m (N: 64.04.821 – W: 21.22.598)
Kolsgil: 313 m (N: 64.06.419 – W:21.19.731)
Frakkastígur – varða (Jónsvarða) staur 198: 324 m (N: 64.07.711. – W: 21.20.197)
Sköflungsháls: 315 m (N: 64.09.366 – W: 21.18.271)
Hæð í göngulok: 221 metrar við Vilborgarkeldu (N: 64.11.996 – W: 21.16.415)
Lækkun göngufólks: 50 metrar
Heildargöngutími: 540 mínútur (09:15 – 18:15)
Erfiðleikastig: 2 skór
Vegalengd: 23 km
Veður: Heiðskýrt, N 4 m/s, 14,1 °C
Þátttakendur: Ferðafélag Íslands, 20 þátttakendur í einni rútu.
GSM samband: Já
Gestabók: Nei
Gönguleiðalýsing: Gengið eftir gamalli þjóðleið. Vel grafin á köflum og sýnileg.

Facebook-status: Stórfróðleg Árbókarferð um Sköflungsveg. Það er magnað hvað forfeður okkar hafa byggt öflugt vegakerfi um Mosfellsheiðina.

Heimild:
Árbók F.Í. 2019 – Mosfellsheiði - landslag, leiðir og saga

Kort úr Árbók FÍ á bls. 103 sem sýnir Sköflungsveg og Draugatjörn sem lykilstað.

 

Kvígindisfell (783 m) á Uxahryggjaleið

Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, þjóðfræðingur hefur leitt kvöldgöngur á föstudagaskvöldum sem kallast sumarnætur og eru í samvinnu við Ferðafélag Íslands. Í þeim eru þekktir staðir heimsóttir og sagnir og þjóðlegur fróðleikur dreginn fram.

Ég skellti mér í ferða á Kvígindisfell á Uxahryggjaleið en þar erum við komin á slóðir „Skúlaskeiðs“ sem Grímur Thomsen orti svo fagurlega um.

Haldið er af stað í gönguna frá Biskupsbrekku, norðan Víðikera og austan Hvannadala á Uxahryggjaleið og gengin auðveld leið upp á Kvígindisfellið.

Þegar vel viðrar er geysivíðsýnt til allra átta, bæði jöklasýn og til fjalla, allt norður í Húnavatnssýslu þegar best lætur. Þarna fengum við að upplifa landslag eins og inni á reginöræfum, samhliða mikilli fjallasýn.  

Kvígindisfell er fornt móbergsfjall, frá síðkvarter, skorið giljum, 783 m hátt. Mikið útsýni er af fellinu. Nafnið vafðist fyrir mönnum og eru til frá síðustu öldum „skýringarheitin“ Kvigyndisfell, Kvikfénaðaryndisfell, Kvikféyndisfell, Kvíindisfell ofl. „Kvígindi“ eru ungir nautgripir eða geldneyti, sem þarna munu hafa verið á afrétti.  (bls. 262)

Nokkur örnefni og bæjanöfn á landinu hafa kvígindi að forlið, Kvígindisá, Kvígindisdalur, Kvígindisfell og Kvígindisfjöll. Þessi nöfn er að finna í öllum landshlutum.

Smalaland Lunddæla suður fyrir Kvígindisfell er kallað „Suðurfjall“  (afrétturinn norðan Grímsár er „Norðurfjall“)   (bls. 260)

Snjólaus Skjalabreiður, ógnarskjöldur bungubreiður fylgdi göngufólki alla leið. Snjóleysið má skrifa á hamfarahlýnun af mannavöldum. Þoka lág yfir Þórisjökli og Ok en hin þekktu fjöll í kringum Þingvallavatn skörtuðu sínu fegursta. Þegar toppur Kvígindisfells nálgaðist skall á þoka og því ekki farið alla leið.

Á heimleiðinni las Ólína hestavísuna Skúlaskeið eftir Grím Thomsen og var gaman að heyra hrynjandann og tengja við örnefnin á leiðinni, Tröllaháls, Víðiker og Ok. Skúlaskeið er torfær og stórgrýttur kafli á Kaldadalsvegi.  Skúli nokkur var dæmdur til lífláts á Alþingi, en komst undan vegna afbragðshests, Sörla, sem hann reið. Aldrei hefur enn í manna minni meira riðið nokkur Íslendingur.

Þeir eltu hann á átta hófahreinum
og aðra tvenna höfðu þeir til reiðar
en Skúli gamli sat á Sörla einum
svo að heldur þótti gott til veiðar.

 

Kvígindisfell séð frá Biskupsbrekku

Dagsetning: 19. júlí 2019
Hæð Kvígindisfells: 783 metrar
Hæð í göngubyrjun: 330 metrar við Biskupsbrekku (N:64.25.252 - W:20.59.086)
Kvígindisfell – næsti efsti pallur (724 m): (N:64.24.441 – W: 21.02.983)
Hækkun göngufólks: 394 metrar
Uppgöngutími: 150 mínútur (19:15 - 21:45)
Heildargöngutími: 225 mínútur (19:15 – 23:00)
Erfiðleikastig: 2 skór
Vegalengd: 10 km
Veður kl. 21.00 - Þingvellir: Skýjað, N 4 m/s, 14,1 °C, raki 67%
Þátttakendur: Ferðafélag Íslands, 50 þátttakendur í einni rútu.
GSM samband: Nei
Gestabók: Líklega ekki
Gönguleiðalýsing: Gengið eftir gömlum veg, síðan stefnt á norðaustur hluta fellsins og stikum fylgt. Leiðin er gróin fyrst og greiðfær. Fremur auðveld leið á ágætis útsýnisfell.

Facebook-status: Fínasta ganga i kvöld með Ferðafélagi Íslands á Kvígindisfell à Uxahryggjaleið

Heimildir:
Árbók F.Í. 2004 - Borgarfjarðarhérað
Vísindavefurinn - Hvað merkir nafnið Kvígindisfjörður

 

Tunglið og Nautagil

Í dag, 20. júlí, er slétt hálf öld liðin frá því Apollo 11 lenti á tunglinu og í kjölfarið urðu Neil Armstrong og Buzz Aldrin stigu fyrstir manna fæti á tunglið. Í undirbúningi fyrir leiðangurinn komu kandídatar NASA til Íslands í æfingaskyni og dvöldust þá meðal annars í Dyngjufjöllum við Öskju.  

Ég gekk Öskjuveginn sumarið 2006 og skoðaði sömu staði og geimfarar NASA. Rifjast þessi gönguferð því upp í tilefni dagsins.

Geimfarar NASA sem unnu að Apollo geimferðaáætluninni komu tvisvar til Íslands til æfinga fyrir fyrstu tunglferðina en þeir töldu aðstæður í Öskju líkjast mjög aðstæðum á tunglinu. Þeir komu fyrst í Öskju árið 1965 og tveim árum síðar með minni hóp. Kíkjum á frásögn Óla Tynes í Morgunblaðinu 4. júlí 1967.

"Frá skálanum [Þorsteinsskála] var haldið inn að Öskju og fyrst farið í eitthvert nafnlaust gil sunnan megin við Drekagilið og þar héldu þeir Sigurður Þórarinsson og Guðmundur Sigvaldson jarðfræðifyrirlestur, sem fór fyrir ofan garð og neðan hjá fréttamönnum. Geimfararnir hinsvegar voru fullir af áhuga og hjuggu steina lausa úr berginu til nánari rannsókna. " 

Hér er átt við Nautagil og er nafngiftin komin frá jarðfræðihúmoristunum Sigurði og Guðmundi. Geimfari er astroNAUT á ensku og framhaldið er augljóst. 

Nafngiftin er ekkert nema gargandi snilld. Eftir að hafa heyrt sögu þessa jókst virðing mín mikið fyrir Nautagili mikið en ég hef haft mikinn áhuga á geimferðakapphlaupinu á Kaldastríðsárunum.

 

Nautagil átti eftir að heilla enn meira. Hvert sem litið var, mátti sjá eitthvert nýtt jarðfræðilegt fyrirbrigði. Fyrst var boðið upp á innskot, bólstraberg og sandstein, síðan móbergsveislu. Mikilfenglegur móbergsveggur sem sorfinn var í toppinn og stóðu kollar uppúr sem minnti á tanngarð eða höggmyndir í Rushmore-fjalli af forsetum Bandaríkjanna. Maður lét hugann reika, þarna er George Washington, síðan Thomas Jefferson, Theodore Roosvelt og Abraham Lincoln. Svo kom pælingin, hvar eru styttur af forsetum Íslands? Svar: Hvergi, bara til styttur af athafnaskáldum.

Fleira bar við augu. Lítill lækur spratt undan hrauninu og dökk hraunspýja sem talið er minnsta hraun á Íslandi var næst. Rósin í hnappagatinu var svo vel falin bergrós ofarlega í mynni gilsins. Þetta var óvænt ánægja og Nautagil kom mér mest á óvart í gönguferðinni. Það var augljóst að fáir hafa komið í gilið í sumar en með öflugri markaðssetningu væri hægt að dæla fólki í Nautagil. Lækur rennur fyrir framan gilið vel skreyttur breiðum af eyrarrós og hægt væri að hafa speisaða brú yfir hann. Nota geimfarana og NASA-þema sem umgjörð og hafa eftirlíkingu af Apollo 11 í gilinu. Þá væri hægt að bjóða upp á tunglferðir til Öskju!

Hvalárvirkjun - eitthvað annað

Takk, takk Tómas,  Ólafur og Dagný fyrir að opna Ísland fyrir okkur á #LifiNatturan. Alltaf kemur Ísland mér á óvart. Stórbrotnar myndir sem sýna ósnortið víðerni sem á eftir að nýtast komandi kynslóðum. Við megum ekki ræna þau tækifærinu.

En hvað skyldu Hvalárvirkjun og hvalaskoðun eiga sameiginlegt?

Mér kemur í hug tímamótamyndir sem ég tók í fyrstu skipulögðu hvalaskoðunarferðunum með Jöklaferðum árið 1993. Þá fóru 150 manns í hvalaskoðunarferðir frá Höfn í Hornafirði.  Á síðasta ári fóru 354.000 manns í hvalaskoðunarferðir. Engan óraði fyrir að þessi grein ætti eftir að vaxa svona hratt.  Hvalaskoðun er ein styrkasta stoðin í ferðaþjónustunni sem heldur hagsæld uppi í dag á Íslandi. Hvalaskoðun fellur undir hugtakið "eitthvað annað" í atvinnusköpun í stað mengandi stóriðu og þungaiðnaði.

Vestfirðingar geta nýtt þetta ósnortna svæði með tignarlegum fossum í Hvalá og  Rjúkanda til að sýna ferðamönnum og er nauðsynlegt að finna þolmörk svæðisins. Umhverfisvæn og sjálfbær ferðaþjónusta getur vaxið þarna rétt eins og hvalaskoðun. Fari fossarnir í ginið á stóriðjunni, þá rænum við komandi kynslóðum arðbæru tækifæri. Það megum við ekki gera fyrir skammtímagróða vatnsgreifa.

Ég ferðaðist um Vestfirði í sumar. Dvaldi í nokkra daga á Barðaströnd og gekk Sandsheiði, heimsótti Lónfell hvar Ísland fékk nafn, Hafnarmúla, Látrabjarg og Siglunes. Það var fámennt á fjöllum og Vestfirðingar eiga mikið inni. Þeir verða einnig að hafa meiri trú á sér og fjórðungnum. Hann býður upp á svo margt "eitthvað annað".

Við viljum unaðsstundir í stað kílóvattstunda.

Fyrstu myndir sem teknar voru í hvalaskoðun á Íslandi 1993 og birtust í fjölmiðlum. Þá fóru um 150 manns í skipulagðar hvalaskoðunarferðir. Í dag fara 354.000 manns á ári. Það er eitthvað annað.

„Erum himinlifandi yfir þessu“

Loftslagsbreytingar: Þróun lausna og bætt nýting auðlinda

Mál nr. S-103/2019

Hagrænir hvatar

Lífsferilsgreiningar sýna að byggingar eiga um þriðjung af heildar kolefnisspori jarðarinnar.

Stjórnarráðið á að setja stefnu um að allar stofnanir verði í vistvæntu vottuðum byggingum fyrir árið 2030. Einnig eiga fyrirtæki og einstaklingar að geta fengið skattaafslátt hafi þau vistvænar vottanir. Hagrænir hvatar eru lykilinn í að breyta  hegðun.  Sveitarfélög geta gefið afslátt af fasteignagjöldum. Hús Náttúrufræðistofnunar í Urriðaholti er ágætis fyrirmynd en hún er í BREEAM vottunarferli. New York með metnaðarfull verkefni. Einnig hefur Kaliforníuríki útfært vistvænar lausnir í byggingum.

Stjórnvöld eiga að nota hagræna hvata á öllum þeim stöðum sem hægt er að koma þeim á til að stuðla að sjálfbærni og hækka álög á alla sóun og mengun.  Stuðla að því að fara inn í hringrásarhagkerfi, úr línulega hagkerfinu með allri sinni sóun.

Kolefnisskattar

Kolefnisspor flugs er 12% af samgöngum og er fyrir utan  mörg losunarkerfi. Íslensk stjórnvöld eiga að vera í fararbroddi og setja kolefnisskatt á allt flug til og frá landinu og nýta fjármagnið í kolefnisjöfnun með gróðursetningu, endurheimt votlendis, landgræðslu og í nýsköpun.  Alls ekki niðurgreiða flug, það er í mótsögn við umhverfisáhrifin.

Vistvænir bílar verði með lágmarks álögur en jarðefnabílar skattaðir í botn. Brennsla á jarðefnaeldsneyti er ekkert annað en glæpur gegn mannkyni.

Kolefnisspor á umbúðir vöru

Fæða á um þriðjung af heildar kolefnissporinu. Matarsóun er mikil í hinum vestræna heimi og einn liður í að sporna við henni er að kolefnisspor matvöru sé reiknuð og gefið upp á umbúðum. Einnig á vörulýsingu og verðmiðum.  Styðja við nýsköpun á framsetningu kolefnisspors.

Einingin er kg CO2/kg.   https://www.oatly.com/se/products/havredryck-deluxe

Fólksfækkun

Hver einstaklingur skilur eftir sig kolefnisspor og því fleiri einstaklingar því meira álag verður á jörðina. Fæðingarhlutfall íslenskra kvenna er þó jákvætt, 1,7 barn á hverja konu. Yfirleitt er miðað við að frjósemi þurfi að vera um 2,1 barn til þess að viðhalda mannfjöldanum til lengri tíma litið. Tryggja þarf að úrelt hagfræðilíkön sem ganga út á endalausa fólksfjölgun fái ekki að ráða ferðinni.  Fólksfækkun skapar vandamál en fólksfjölgun skapar enn stærra vandamál. Stjórnvöld eiga ekki að hvetja til barneigna með ívilnunum. Taka þarf tillit til umhverfisþátta í hagvexti.

Neyðarástand

Ísland á að lýsa yfir neyðarástandi vegna loftslagsmála tafarlaust.

Ísland á um 0,02% af heildarlosun CO2 og er lítill leikari á sviðinu þó kolefnissporið á einstakling sé með því stærsta í heimi. En takist Íslandi að innleiða djarfar og áhrifaríkar sjálfbærar lausnir sem virka og verði kolefnishlutlaust fyrir 2040 þá verður landið góð fyrirmynd fyrir heimsbyggðina.

Á meðan hiti á jörðinni eykst, jöklar bráðna, höfin súrna og loðnan hverfur þá er þessi umsögn skrifuð.

 

Heimildir:

https://architecture2030.org/buildings_problem_why/

https://www.theguardian.com/us-news/2019/apr/18/new-york-city-buildings-greenhouse-gas-emissions?fbclid=IwAR2VC2VlfeAYfj2l5CFdup9FaiTJtwSrcyuE4izH9aY-JzOtTFlM5VSag28

https://www.nature.com/news/one-third-of-our-greenhouse-gas-emissions-come-from-agriculture-1.11708

https://www.hagstofa.is/utgafur/frettasafn/mannfjoldi/faedingar-2017/