Rómverjar - sjálfbærni og líffræðileg fjölbreytni

Var nýlega í Róm og varð uppnuminn af hinum fornu byggingum. Hofið Pantheon og risavaxna hringleikahúsið Colosseum eru mannvirki sem Rómverjar reistu fyrir meira en tvö þúsund árum – og þau standa enn.

Í dag leka mörg ný hús á Íslandi og mygla í öðru hverju horni. Hvert fór verkvitið?

Þessi andstæða leiddi hugann að sjálfbærni Rómverja. Þarna var hugsað til langs tíma – byggingar reistar til að endast og ekki verið að sóa verðmætum.

En hvað með líffræðilega fjölbreytni og virðingu fyrir lífinu – hvernig stóðu grimmir Rómverjar sig þar, til dæmis í Colosseum?

Tilgangurinn með Colosseum var að skemmta almenningi. Þetta var risaleikvangur sem tók um 50.000 áhorfendur og þar fóru fram skylmingabardagar, aftökur, dýrasýningar – og jafnvel sjóbardagar þegar völlurinn var fylltur af vatni.

Það er engin nákvæm tala til um hversu margir létust í Colosseum, en sagnir og rannsóknir benda til að allt að 500.000 manns hafi dáið þar á þeim tæpu 400 árum sem leikvangurinn var í notkun. Þar á meðal voru margir skylmingaþrælar, fangar – og jafnvel saklausir borgarar sem voru látnir berjast til dauða.

En fjöldi dýra sem fórst er enn átakanlegri. Talið er að yfir ein milljón villtra dýra – ljón, fílar, hlébarðar, nashyrningar og krókódílar – hafi verið drepin í Colosseum og sambærilegum leikvöngum um Rómaveldi.

Líffræðileg fjölbreytni og sjálfbærni voru ekki hugtök sem Rómverjar höfðu í huga – a.m.k. ekki á þann hátt sem við skiljum þau í dag. Náttúran var eitthvað til að nýta og sýna yfirráð yfir, ekki eitthvað til að vernda eða lifa í sátt við.

Dýrin voru flutt inn frá Afríku, Miðausturlöndum og öðrum löndum – ekki sem hluti af vistkerfi, heldur sem tákn um mátt Rómar. Ljón og fílar voru settir í sviðsljósið sem merki um vald, ekki til að vekja aðdáun á fjölbreytileika lífríkisins.

Að drepa dýr í þúsundatali var ekki talið siðferðislegt vandamál. Þvert á móti – það var merki um ríkidæmi og yfirburði. Hugmyndin um að náttúran hafi innbyggð gildi eða að vistkerfi geti hrunið vegna mannlegra áhrifa var ekki komin fram – ekki fyrr en mörgum öldum síðar.

Rómverjar gerðu lítið úr vistkerfum og sköpuðu í sumum tilvikum staðbundin útdauða, sem átti síðan eftir að hafa áhrif langt fram eftir öldum. Það er eiginlega fornt dæmi um hvernig stórveldi getur sett álag á líffræðilega fjölbreytni án þess að átta sig á afleiðingunum.

Þannig að já – Colosseum var stórbrotið tákn um veldi. En varla virðingu fyrir lífinu – hvorki mannlegu né dýrslegu.

Lífskraftur í hjarnskaflinum

Það er lífskraftur í hjarskaflanum í Gunnlaugsskarði.  Ekki tókst að gefa út dánarvottorði á haustjafndægri. 

 

Skaflinn hefur aðeins rýrnað frá síðustu viku. Hægt er að sjá lítinn hvítan blett frá veginum ef fólk veit hvar á að leita.

Ég tel góður líkur á því að hann lifi sumarið blauta og leiðinlega af. Það eru umskipti í veðrinu. Næturfrost í kortunum og hiti verður um 6 gráður yfir daginn sem þýðir frostmark í 700 metra hæð.

 

Það var gaman að ganga í dag, krækiber við gönguslóða og fljótlegt að fylla lúku af berjum fullum af andoxunarefnum.

Sáum sauðfé á beit í Kistufellshlíðum, um tugur fjár og fór mestur tími hjá þeim í að bíta gras hátt uppi.

 

 

Klakinn minnir á skotinn ísbjörn

Seigla í hjarnskaflanum í Esjunni

Hann gefst ekki upp hjarnskaflinn í Gunnlaugsskarði í sunnanverðri Esjunni.

 

Svona var staðan í hádeginu í dag. Gilið ver hann vel fyrir morgun- og kvöldsólinni.

 

Spáin segir að það sé úrkoma næstu daga og hiti nær í tveggja stafa tölu, það verður hart sótt að restinni af skaflinum.

 

Mikið rok við Esjurætur í dag en skánaði er ofar dró.

 

 

 

Aðeins tálgast af skaflinum í síðustu viku.

 

Hjarnskaflinn lifir

Hjarnskaflinn í Esjunni heldur áfram að hrella Morgunblaðið. Hann lifir enda búið að vera slæmt sumar, kalt og úrkomusamt, en í frétt í Morgunblaðinu 21. ágúst kom frétt um að Esjan væri orðin snjólaus.

Í gær var farin könnunarferð og hefur hann mikið látið á sjá. En það er mikil seigla í fönninni, Morgunblaðinu til ama.

Sumir áhugamenn um jökla gefa honum viku, aðrir aðeins lengur en samkvæmt veðurspánni þá er bjart framundan en kalt. Skaflinn hefur búið um sig í skuggsælu gili en hádegissólin nær honum. En það er ljóst að þetta verður ekki eilífðarskafl.

Staðan á skaflinum í gær, 7. september. Skaflinn er í 700 metra hæð.

Hjarnskaflinn seigi hefur látið á sjá. Frekar ræfilslegur en virkar stærri lengra frá séð. 

Hjarnskaflinn í Esjunni

Í Morgunblaðinu þann 21. ágúst á bls. 2 kom hin árlega frétt um snjóskaflinn í Esjunni. Þar var fyrirsögn: Snjólaust er í Gunnlaugsskarði eftir mikið rigningarsumar. Ég sá frá vinnustað mínum smá fönn, aðeins neðar en hinn hefðbundni síðasti snjóskafl var og fór í leiðangur um sl. helgi.

 

Ég spurði jöklafræðing hvað fönn eins og þessi kallast: "Vafalaust hefur snjórinn í gildraginu náð að verða að hjarni, því myndi ég kalla hann hjarnskafl eða hjarnfönn," skrifar jöklafræðingurinn.

 

Skv. Orðabók Menningarsjóðs þá er hjarn snjólag, sem er orðið allfast fyrir vegna samþjöppunar og endurkristöllunar, eftir að það féll.

 

Hjarnskaflinn sést ekki frá öllum sjónarhornum. Það er lítið gil í hamraveggnum og skaflinn kúrir þar inní. Hjarnfönnin er í rúmlega 550 metra hæð en ég er í þeirri hæð þegar myndin er tekin. Hjarnskaflinn sést vel frá þjóðvegi móts við Álfsnes og úr borginni, m.a. frá Hálsunum og eflaust Hádegismóum.

Lögun fannarinnar minnir mig á Langjökul á hvolfi.

 

Skaflinn hylur lítinn læk og eflaust hefur skafið mikill snjór inn í gilið í vetur. Sameinast síðan öðrum stærri læk sem fossar niður austar. Vatnið sem fellur niður hlíðarnar myndar Kollafjarðará eða er við efstu upptök hennar. Skaflinn minnir á frauðplast og það er seigla í honum.

 

Sumstaðar í norðanverðri Esju eru skuggsæl gil þar sem skaflar leysast seinna en í henni sunnanverðri, eða jafnvel ekki, t.d. í og ofan Eilífsdals og Flekkudals.

 

Ætli hjarnskaflinn lifi af sumarið? Næsta vika mun gera aðför að honum, tveggja stafa tölur í kortunum.

 

Sá ekkert til eftirstöðva þekkta snjóskaflsins sem liggur ofar í Gunnlaugsskarði og liggur að Kistufelli. 

 

Það var mikið af fólki í Esjunni á sunnudaginn, komið til að rækta líkamann og andann. Flestir fóru upp að Steini en reytingur af fólki fór aðrar skemmtilegar leiðir sem eru í boði en Skógræktin og Ferðafélagið eru að gera góða hluti í Esjuhlíðum. Góðar merkingar og nýlegir slóðar.

 

Þótti mér betur farið en heima setið. Lýkur þar að segja frá rannsóknarför í Gunnlaugsskarð.

 

 

Hjarnskaflinn eða hjarnfönnin í Gunnlaugsskarði. Lækirnir mynda Kollafjarðará.

 

Sandeyjargöng í Færeyjum - Með lengstu neðansjávargöngum í heimi

Ef það er eitthvað sem Færeyingar eiga mikið af, þá eru það jarðgöng.

Jarðgöng í Færeyjum eru eins og æðar sem tengja hjarta eyjanna saman, hvort sem þau skera sig í gegnum fjallasali eða teygja sig undir djúpan sjó. Þessi göng, bæði í fjöllum og neðansjávar, skapa ósýnilega tengingu milli staða sem áður voru aðeins aðgengilegir með ferjum. Þar mætast fortíð og nútíð, þar sem samgöngur breyta einangrun í tengsl og sameina samfélög með öruggum leiðum í gegnum grjót.

Þann 21. desember sl. voru ný 11 km neðansjávargöng milli Straumeyjar og Sandeyjar vígð og einangrun eyjunnar rofin.

Sandeyjargöngin eru fjármögnuð með blöndu af opinberu fjármagni og veggjöldum og kostuðu um 15 milljarða. Norska byggingarfyrirtækið NCC sá um byggingu gangnanna en fyrirtækið er eitt af stærstu byggingarfyrirtækjum Noregs og hefur mikla reynslu í jarðgangagerð, bæði í Noregi og á alþjóðavísu og hefur aðstoðað Færeyinga við að innleiða háþróaða tækni og þekkingu í þessum verkefnum.

Stefnan er að halda áfram með jarðgöng til Suðureyjar frá Sandey, 23 km að lengd með viðkomu í Skúfey.

Getum við Íslendingar lært eitthvað af Færeyingum í jarðgangnamálum?

Því var tilvalið að heimsækja Sandey, sem er ein af 18 eyjum Færeyja með 1.300 íbúa og sú fimmta stærsta í eyjaklasanum. Villiendur leigðu sér litla rútu og innfæddan leiðsögumann frá Heimdal Tours sem sagði okkur allt sem hann vissi um föðurland sitt.

Það var spennandi að fara niður í björt Sandeyjargöng með listaverk, óður til Víkinga á veggjum en það var mikill raki í rútunni þegar við komum upp úr 155 metra djúpu göngunum. Ein ferð fyrir fólksbíl kostar 175 DKK eða 3.500 krónur.

Eyjan er flöt og hentar því vel til landbúnaðar enda góð gras og kartöfluspretta í frjósömum jarðvegssandinum. Hugmyndir hafa verið um að gera nýjan alþjóðlegan flugvöll á eyjunni. Einnig er útgerð, vaxandi ferðaþjónusta og fjölskrúðugt fuglalíf.

Fornleifagröftur sýnir að byggð hófst 300 til 400 eftir Krist. Víkingar voru því ekki fyrstir og sagan segir að þegar þeir komu sem var á svipuðum tíma og Ísland var numið, þá hafi verið kindur frjálsar í fjöllum og nafnið, Fjáreyjar eða Færeyjar dregið af því.

Við keyrðum um flata eyjuna með sendnum ströndum og heimsóttum lítil þorp: Sandur, Húsavík, Skálavík, Dalur og Sköpun. Það voru fáir á ferli og lítið líf enda Ólafsvaka haldin daginn áður og allir í Þórshöfn.

Ný hús voru að spretta upp og byggðin að eflast og má eflaust skrifa það á nýju göngin en margir íbúar vinna í Þórshöfn. En í sumum eyjum vilja íbúar lifa í gamla tímanum og ekkert spenntir fyrir jarðgöngum.

Gönguhópurinn gekk í gengum þorpið Skálavík og heyrði um helstu hetjur bæjarins en eitt vakti sérstaka undrun hjá okkur en það var lamadýr á beit. Það mun hafa komið í frá Danmörku. Það komu fleiri dýr í sendingunni en þetta er eina sem er eftir. Þeir eru ekki eins harðir í sóttvörnum Færeyingar.

Nesti var boðað í litla þorpinu Dalur sem er sjarmerandi og telur 33 íbúa en þangað lá einbreiður vegur með útskotum í hamrahlíð.  Þar var verið að byggja 2,2 km jarðgöng, Dalsgöng, sem eiga að klárast í ár.  En ein skýring á þessum framkvæmdum er að frá Dal verði farið í neðansjávargöngum til Suðureyjar.

Í Sköpun, þorpinu með áhugaverða nafnið er blár póstkassi, sá stærsti í heimi en skapandi íbúar sáu tækifæri á að koma sér í Heimsmetabók Guiness.

Skóli og knattspyrnuvöllur er miðsvæðis og heitir knattspyrnufélag eyjarinnar B71 Sandoy og spilar í B-deild.

Að lokum endaði gönguhópurinn Villiendurnar á því að ganga frá Gróthúsvatni vestur í Saltvíkur en þetta var besti göngustígur sem ég hef gengið á.

Í Saltvík er minnisvaði um gufuskipið S/S Principia kom frá Skotlandi 1895 og beið örlaga sinna í stormi á grýttri Saltvíkurströndinni. Einn skipverji lifði af en 28 lentu í greipum Ægis.

Áhugavert að sjá hvar úrgangi var sturtað beint í sjóinn en það er bannað í dag. Færeyingum hefur farið fram og slagarinn, „lengi tekur sjórinn við“ á ekki lengur við.

 

 

 

 

 

 

Víkin við Gróthúsvatn. Þarna sér í Skúvoy, Stóra- og Litla Dímon og Suðurey syðst.

Dagsetning: 31. júlí 2024
Göngutími: 1 klukkustund
Vegalengd: 4,3 km
Göngubyrjun: Við Grjóthúsvatn
Erfiðleikastig: 1 skór
Veður: Hálfskýjað, 13 stiga hiti og 10 m/s vindur frá SA.
Þátttakendur: Villiendur, 12 göngumenn og farastjóri

Gönguleiðalýsing: Létt ganga á jafnsléttu frá Grjóthúsvatni til Saltvíkur á bundnu slitlagi

Klakkur (413 m.) í Færeyjum

Þeir eru amk. fimm Klakkarnir á Íslandi. Árið 2012 gekk ég á Klakk í Langjökli (999 m). Nú var kominn tími á að bæta við Klakkasafnið og varð Klakkur á Borðey í Færeyjum næstur.

Klakkur (413 m) á Borðey er tilkomumikið fjall norðan við Klakksvík og skýlir fyrir norðanáttinni. Fjöllin í kring eru mjög vestfirsk og eitt fjall minnir sérstaklega á Þorfinn sem Flateyringar baða augum daglega.

 

Hefðbundin ganga hefst við Christianskirkju, sem er byggð árið 1963 og er þekkt fyrir sérstaka byggingarlist, og gengin er Ástarbrautin sem minnir á Siglufjörð og Hvanneyrarskál. Við í Villiöndunum tókum styttri leiðina, slepptum rómantíkinni og keyrðum aðeins upp í fjallið og gengum þaðan á topp Klakks.

 

Kólgubakkar voru yfir Klakki en þegar við nálguðumst þá rofaði til. Margir áttu sama erindi og við á Klakk. Einn göngumaður lýsti toppagöngunni með einu orði: „Windy,“ en ég hef lenti í meiri vind á íslenskum fjöllum. En þokan ferðaðist hratt.

 

Þegar komið var í skarðið blasti Leirvík við en við höfðum keyrt í gegnum bæinn rétt áður og farið i gegnum enn ein jarðgöngin. Síðan sást móta fyrir hinni frægu Kalsoy en þar er einstök náttúra og margar kvikmyndir og ljósmyndir verið teknar undanfarið. Kalsoy er eins og snákur í laginu en við sáum rétt móta fyrir hausnum.

 

Eftir 2,5 km göngu og 43 mínútur á hreyfingu var komið á toppinn en því miður var þoka yfir svæðinu en þarna opnast stórfenglegt útsýni yfir Norðureyjar, fjöll og firði. Mjög vinsælt svæði fyrir landslagsljósmyndara.

 

Klakki voru færðar fórnir að hætti sherpans Tenzing Norgay, brjóstsykur.

Á heimleiðinni var horft yfir bæinn Klaksvík sem er umlukinn fjöllum og hefur fallegar víkur, sem bjóða upp á ótrúlega náttúruupplifun.

 

Víkin í miðju bæjarins, Klakksvík, gefur bænum nafn sitt.

Klakksvík er annað stærsta bæjarfélag Færeyja með 4.700 íbúa. Mikil fiskvinnsla er í bænum.

Klakksvík hefur langa sögu sem miðstöð sjávarútvegs og sjósóknar og sést vel að íbúar eru vel stæðir og arðurinn af sjávarútvegsauðlindinni skiptist jafnar á milli fólks heldur en hér á landi.

 

Í Færeyjum er fiskveiðistjórnkerfið aðallega byggt á svokölluðu "dagakerfi", þar sem bátar fá úthlutaðan fjölda daga sem þeir mega stunda veiðar. Þetta kerfi gerir útgerðarmönnum kleift að ákveða hvenær þeir nýta veiðidagana sína, sem getur aukið sveigjanleika í veiðunum.

 

Keyrt var framhjá höfuðstöðvum Föroya Bjórs og að lokum var sundlaug heimamanna heimsótt og þokunni skolað af sér.

 

Dagsetning: 4. ágúst 2024
Klakkur: 413 m 
Göngubyrjun: Við bílastæði á Ástarbrautinni
Erfiðleikastig: 2 skór
Veður: Skýjað og úrkoma í grennd, 12 stiga hiti og 8 m/s vindur frá vestri. Raki 95%.
GSM samband: Já

Gönguleiðalýsing: Létt og þægileg ganga á stórbrotið útsýnisfjall en þoka byrgði sýn. Fyrst gengið eftir vegarslóða og síðan gróið land, fyrst með stíg en siðan slóð að toppi.

 

Klakkur séður af Hálsinum þegar þokunni létti um stund.

Bensínkvíði

Er staddur í Færeyjum í sumarfríi og markmiðið er að ganga á sem flest fjöll í ægifagri náttúru 18 eyja er mynda Færeyjar.

Til að komast á milli fjallstinda, en 340 fjöll eru hærri en 100 metrar að hæð, þá var leigður bíll. Leitin beindist að vistvænum bíl en það fannst enginn. Þeir geta gert betur Færeyingarnir í sjálfbærni. 

Því varð jarðefnabíll fyrir valinu og þá helltist yfir mann jarðefnakvíði. Að þurfa að fylla á tankinn en því fylgir ekki góð tilfinning í hamfaraástandi.

Einnig spurning um hvort bíllinn gengi fyrir bensíni eða dísel en það var sem betur fer vel merkt þegar lokið var opnað. Bensín stóð þar á grænum miða.

Bensínkvíði og loftslagsógn eru tvær hliðar á sama peningi, þar sem báðar tilfinningar stafa af þörfinni fyrir að draga úr notkun jarðefnaeldsneytis

Í gær rann svo upp dæludagurinn og var það mikil áskorun að dæla á leigubílinn, 95 oktana E10 bensíni, því ekki var boðið upp á þjónustu á bensínstöðinni. Það tókst að dæla á bílinn en leiðbeiningar voru góðar.

Þegar heimabankinn var skoðaður í morgun, þá helltist aftur yfir mig bensínkvíði. Upphæðin var tvöföld. Þetta er grimmur jarðefnaheimur sem við lifum í.

Hér er gengið niður í Hvannhaga á Suðurey. Litli Dímon blasir við í allri sinni dýrð.

 

Gaia - blái hnötturinn

Áhrifamikla listaverkið Gaia, eftir breska listamanninn Luke Jerram, nýtur sín vel í fræga gamla og glæsilega bókasafninu Trinity College í Dublin. Hugmyndin er sótt til myndar sem geimfarar NASA tóku af jörðinni frá tunglinu. Hér snýst hitnandi jörðin með sína viðkvæmu náttúru og svífur í myrkri geimsins. Þessi einstaka sýn minnir okkur á hversu brothætt og dýrmæt plánetan okkar er, og kallar á okkur að vernda hana af alúð.

Þegar myndin var tekin var CO2 í andrúmslofti 324 ppm en í dag 425 ppm og hiti kominn vel yfir 1,5 gráðu markið.

Hvað getur þú gert til að laga ástandið?

#EarthWork

 

 

 

Losunarsvið 3

COP 28 ráðstefnan í Dubai lauk í vikunni, það er því tilefni að skoða losunarsvið 3 í loftslagsbókhaldi fyrirtækja en áður hefur verið fjallað um losun og hagnað í byrjun ráðstefnu.

Losunarsvið 3 (e. scope3) sýnir losun í virðiskeðju fyrirtækja. Bæði ílag og frálag. Losunarmælingar í virðiskeðjunni eru nauðsynlegar til að fyrirtæki skilji rekstur sinn og ábyrgð og lykilatriði til að ná kolefnishlutleysi (Net Zero emissions).

Í  GHG staðlinum eru skilgreindir upp 15 losunarþættir. Þeir hafa verið valkvæðir en mun verða skylda á komandi árum með auknum kröfum alþjóðasamfélagsins. En ábyrgð stóru losunarfyrirtækjanna er mikil og þau verða að axla hana með því að kortleggja losunarsvið 3 vandlega.

Í rannsókn sem gerð á sjálfbærniskýrslum 3.200 fyrirtækja sem eru í MSCI World vísitölunni þá var niðurstaðan: 88% losunar er í losunarsviði 3. GHG Protocol hefur gefið út að 79% af losun sé í umfangi 3 og Carbon Trust research áætlar að losunin sé 65-95% í umfangi 3.

Mikilvægi losunarsviðs 3 felst í því að þar er stærsti hluti í heildar kolefnisfótspori fyrirtækis. Þó að losun sé mismunandi eftir atvinnugreinum. Með því að kortleggja losunarsvið 3 geta fyrirtæki haft yfirgripsmeiri og heildstæðari nálgun til að draga úr heildar umhverfisáhrifum sínum. Helstu kostir aðrir en að ná markmiði um kolefnishlutleysi eru: Alhliða áhrif, draga úr áhættu, þátttaka hagsmunaaðila og nýsköpunartækifæri.

Skoðum stöðuna í losunarsviðum hjá íslenskum fyrirtækjum sem losa meira en 20 þúsund tonn CO2.

Rauður litur í losunarsviðum segir að losunarbókhald er óviðunandi. Grænt þýðir að losunartala er rétt. Gulur litur er nálægt markmiði. Blár litur hjá Samherja er áætlun en fyrirtækið hefur ekki birt loftslagsbókhald sitt opinberlega.

Niðurstaðan er að aðeins rúm 100 þúsund tonn CO2 eða 2% losunar er í losunarsviði 3, virðiskeðjunni og það er mjög slök útkoma. Þegar öll fyrirtæki á Íslandi eru skoðuð, þá hækkar talan í 9%. Litlu fyrirtæki eru að standa sig miklu betur. Flugfélagið Play er með nokkuð gott loftslagsbókhald og eina sem uppfyllir alþjóðlega kröfur. Orkufyrirtækin geta gert betur en á góðri leið. Landsvirkjun er með vottun frá CDP en skv. gögnum frá CDP þá lítur út að eitthvað sé enn vantalið. Sjávarútvegsfyrirtækin sýna framfarir á hverju ári. Álfyrirtækin þrjú skila núll í losunarsviðið 3, það sýnir algert áhuga- og metnaðarleysi. Þó má hrósa ÍSAL fyrir að gera vel í losunarsviði 2, orkunotkun.

Hellnasker, hugveita í sjálfbærni, hefur reiknað út líklega niðurstöðu úr losunarsviðunum þrem og telur að svona eigi loftslagsbókhald fyrirtækjanna að vera.

Losun í virðiskeðjunni er áætluð tæplega 9 milljón tonn CO2 eða 66% hlutfall af losunarsviði 3. Álfyrirtækin skulda að gefa upp rúmlega 5 milljón tonn. Kísiliðjurnar tvær, Elkem og PCC Bakki Silicon skulda 2,2 milljón tonn CO2 en mest óvissa er með þessa tölu.

Það er krafa um að lönd og stórfyrirtæki fylgi markmiðum Parísarsamkomulagsins og dragi úr losun um 50% fyrir 2030. Hefðu þessi fyrirtæki kortlagt losun í losunarsviði 3, þá væru þau að vinna að því að draga úr losun um tæplega 4,5 milljón tonn en þegar ekkert er gefið upp, þá þurfa menn ekki að greiða skatt. Vissulega er megnið af losuninni erlendis en allt tengist og neikvæðu áhrifin koma niður á okkur öllum.

Eins og sjá má þá getur hlutfall losunar verið breytilegt á milli atvinnugeira. Í flugi eru 80% losunar í losunarsviði 1 en 77% í losunarsviði 3 hjá álframleiðendum.

Stóru losunarfyrirtækin á Íslandi eru ekki að standa sig og sýna litla ábyrgð, stjórnvöld þurfa að taka frumkvæðið með réttlátum umskiptum í loftslagsmálum, setja þarf neyðarlög (herlög) og skylda fyrirtækin til að gera metnaðarfulla aðgerðaráætlun sem stjórnvöld fylgja eftir.

Ljóst er að Íslendingar þurfa að taka sig verulega á ef Parísarsamkomulagið 2030 og markmiði kolefnishlutleysi 2040 á að nást.

Það er allt of ódýrt að menga!