Frans páfi og Santa Maria Maggiore kirkjan

Nú stendur yfir útför argentínumannsins Jorge Mario Bergoglio, eða Frans páfa. Lík hans verður grafið í Santa Maria Maggiore kirkjunni í Róm — kirkjunni sem hann þótti einna vænst um.

 

Fyrir mánuði heimsótti ég þessa kirkju í söguferð til Rómar. Hún er ein af fjórum kirkjum borgarinnar sem opna sína Porta Santa á helgiárum. Að ganga í gegnum þessar heilögu dyr táknar hreinsun synda og sérstaka blessun. Í ár er einmitt helgiár.

 

Það sem stóð upp úr í heimsókninni var að heyra söguna um gullið í loftinu: hluti af fyrsta gulli sem Spánverjar fluttu frá Ameríku eftir ferð Kólumbusar 1492. Gullið var líklega gefið kirkjunni á árunum 1493–1496, og páfinn blessaði landnámið — saga sem hafði djúpstæðar og harmþrungnar afleiðingar fyrir innfædda.

 

Einnig var áhrifamikið að sjá legstað Joannes L. Bernini (1598-1680), helsta meistara barokktímans, sem ég hefði eflaust gengið fram hjá án frásagnar sr. Þórhalls Heimissonar um dýrgripi kirkjunnar.

 

Frans páfi ætlar ekki að taka mikið pláss í dauðanum frekar en í lífinu. Á legstein hans mun aðeins standa: Frans, biskup Rómar — í anda auðmýktar og þjónustu, sem hann lagði alltaf áherslu á.

 

Frans páfi opnaði líka víðtæka umræðu innan kirkjunnar um sjálfbærni og loftslagsmál, með áhrifamiklum bréfum sínum frá Laudato Si’ ("Lofaður sért þú") 2015 og Laudato Deum 2023.

 

 

Gulli skrýtt loftið í Santa Maria Maggiore kirkjunni í Róm

Allsvenskan: Elfsborg - Sirius 4 : 3

Boras Arena, fimmta umferð Allsvenskan – kvöldleikur, ljósin kveikt, hjörtun slá.

Gulsvart vs. Blåsvart 

Gul- og svartklæddu leikmenn heimamanna Elfsborgar stigu inn á grasið undir dynjandi lófataki þúsund stuðningsmanna. Stemningin rafmögnuð, fánahafið dansaði í takt við spennuna sem lá í loftinu. Á móti þeim mættu blá- og svartklæddir og vel spilandi leikmenn IK Síríus – lið sem á rætur sínar í viskubænum Uppsala. Þegar stjórnendur og fræðimenn þar kusu nafn á sameinað lið borgarinnar, litu þeir til himins og fundu innblástur í stjörnunni Síríus – björtustu stjörnunni á næturhimninum.

Elfsborgarliðið spilar með hápressu, hleypur hratt fram og nýtir beittar skyndisóknir. Þjálfarinn, Oscar Hiljemark, hefur augljósa aðdáun á ítalskri taktík – sterkt varnarkerfi og klókur fótbolti. Síríus menn svara með leikni, aga og fallegu spilamynstri – þó skortur á mörkum haldi þeim í skugganum. Íþróttin snýst jú um að skora. En þetta átti eftir að breytast.

Markvörðurinn Isak Peterson hefur haldið hreinu í síðustu leikjum og tréverkið ber þess merki – skotin af andstæðingum hafa dunið í stöng og slá en farið ekki inn. Elfsborg hefur unnið síðustu leiki með heppnina sér við hlið – en hversu lengi dugar það?

Í leikmannahópi Elfsborgar eru tveir íslenskir Víkingar: Ari og Júlíus Magnússon – báðir komnir frá hamingjunni í Víkinni yfir í virkið í Boras. Þeir bera kraftinn úr norðri í miðjuna og gætu ráðið úrslitum.

Síríus mæta með minni hóp, en mikla drauma – og stuðningsmenn liðsins eru engu síðri, öflugir 33 háskólamenntaðir, hugmyndaríkir og skapa einstaka stemningu á útivöllum með gáfuðum söngvum og húmor.

Elfsborg vann bráðfjörugan markaleik – Ari Sigurpálsson skoraði glæsimark

Leikvangurinn Boras Arena er tvítugur og einn fyrsti gervigrasvöllur Svíþjóðar.

IF Elfsborg hefur mætt IK Sirius ellefu sinnum á heimavelli í sænsku úrvalsdeildinni (Allsvenskan). Af þessum leikjum hefur Elfsborg unnið fjóra, gert fimm jafntefli og tapað tveimur, með markatöluna 17–11 í hag.

Leikurinn fór af krafti af stað hjá Elfsborg. Strax á 11. mínútu skoraði knái kantmaðurinn Ari Sigurpálsson – HK-ingur og fyrrum Víkingur – glæsilegt mark. Hann læddist framhjá varnarmanni Sirius inn í teiginn og stýrði boltanum snyrtilega í hornið, óverjandi fyrir Ismael, markvörð gestanna frá Malí.

„Vi ölskar IF Elfsborg“ söng gulsvarti stuðningskórinn allan leikinn og veifaði gulum fánum og treflum til sönnunar.

 

Sirius jafnaði skömmu síðar úr umdeildri vítaspyrnu, sem Finninn Leo Walta skoraði örugglega úr. Enn og aftur verður ljóst að Allsvenskan sárvantar VAR. Elfsborg svaraði þó strax og komst aftur yfir eftir mikla orrahríð að marki. Taylor Silverholt, sem kom frá Helsingborgs IF í Superettan, skoraði með hnitmiðuðu skoti.

Staðan var vænleg fyrir Elfsborg í hálfleik, en stuðningsmenn vissu að spennan væri langt frá því að vera búin – Elfsborg er ekki þekkt fyrir að halda boltanum vel. Þeir byrjuðu þó seinni hálfleikinn af krafti, en á 55. mínútu jafnaði hinn öflugi Robbie Ure fyrir Sirius með marki sem virtist vera rangstæða en rangstöðulykt lagði um völlinn. Tíu mínútum síðar kom skyndisókn frá Sirius og Leo Walta skoraði sitt annað mark, þetta löglegt og vel útfært – staðan allt í einu 2–3.

En Elfsborg gafst ekki upp. Á 68. mínútu jafnaði Rasmus Wikström með frábæru skallamarki eftir hornspyrnu – stökk hæst og hamraði boltann í netið. Í lok leiks tryggði Simon Hedlund sigurinn með marki sem kveikti mikinn fögnuð á heimavelli.

Bráðfjörugur og dramatískur leikur, þar sem Elfsborg tryggði sér þrjú dýrmæt stig og situr nú í þriðja sæti deildarinnar með 10 stig eftir fimm umferðir.

Samantekt frá leiknum á Youtube.com

 

Rómverjar - sjálfbærni og líffræðileg fjölbreytni

Var nýlega í Róm og varð uppnuminn af hinum fornu byggingum. Hofið Pantheon og risavaxna hringleikahúsið Colosseum eru mannvirki sem Rómverjar reistu fyrir meira en tvö þúsund árum – og þau standa enn.

Í dag leka mörg ný hús á Íslandi og mygla í öðru hverju horni. Hvert fór verkvitið?

Þessi andstæða leiddi hugann að sjálfbærni Rómverja. Þarna var hugsað til langs tíma – byggingar reistar til að endast og ekki verið að sóa verðmætum.

En hvað með líffræðilega fjölbreytni og virðingu fyrir lífinu – hvernig stóðu grimmir Rómverjar sig þar, til dæmis í Colosseum?

Tilgangurinn með Colosseum var að skemmta almenningi. Þetta var risaleikvangur sem tók um 50.000 áhorfendur og þar fóru fram skylmingabardagar, aftökur, dýrasýningar – og jafnvel sjóbardagar þegar völlurinn var fylltur af vatni.

Það er engin nákvæm tala til um hversu margir létust í Colosseum, en sagnir og rannsóknir benda til að allt að 500.000 manns hafi dáið þar á þeim tæpu 400 árum sem leikvangurinn var í notkun. Þar á meðal voru margir skylmingaþrælar, fangar – og jafnvel saklausir borgarar sem voru látnir berjast til dauða.

En fjöldi dýra sem fórst er enn átakanlegri. Talið er að yfir ein milljón villtra dýra – ljón, fílar, hlébarðar, nashyrningar og krókódílar – hafi verið drepin í Colosseum og sambærilegum leikvöngum um Rómaveldi.

Líffræðileg fjölbreytni og sjálfbærni voru ekki hugtök sem Rómverjar höfðu í huga – a.m.k. ekki á þann hátt sem við skiljum þau í dag. Náttúran var eitthvað til að nýta og sýna yfirráð yfir, ekki eitthvað til að vernda eða lifa í sátt við.

Dýrin voru flutt inn frá Afríku, Miðausturlöndum og öðrum löndum – ekki sem hluti af vistkerfi, heldur sem tákn um mátt Rómar. Ljón og fílar voru settir í sviðsljósið sem merki um vald, ekki til að vekja aðdáun á fjölbreytileika lífríkisins.

Að drepa dýr í þúsundatali var ekki talið siðferðislegt vandamál. Þvert á móti – það var merki um ríkidæmi og yfirburði. Hugmyndin um að náttúran hafi innbyggð gildi eða að vistkerfi geti hrunið vegna mannlegra áhrifa var ekki komin fram – ekki fyrr en mörgum öldum síðar.

Rómverjar gerðu lítið úr vistkerfum og sköpuðu í sumum tilvikum staðbundin útdauða, sem átti síðan eftir að hafa áhrif langt fram eftir öldum. Það er eiginlega fornt dæmi um hvernig stórveldi getur sett álag á líffræðilega fjölbreytni án þess að átta sig á afleiðingunum.

Þannig að já – Colosseum var stórbrotið tákn um veldi. En varla virðingu fyrir lífinu – hvorki mannlegu né dýrslegu.